"Phòng bệnh hơn chữa bệnh", tục ngữ này chứa một tư duy mà ta chỉ chợt nhớ đến khi nguy hiểm cận kề. Dịch virus Corona khiến ta hết sức lưu ý tới vệ sinh cá nhân. Rất nhiều người đang thay đổi hành vi vì nỗi lo dịch bệnh. Các mạng xã hội trong nước tràn ngập hình ảnh người dân đeo khẩu trang ở mọi nơi, mọi lúc.
>> Cập nhật thông tin mới nhất về dịch bệnh nCoV, vui lòng xem tại đây.
Ví dụ, chúng ta đều biết, vitamin giúp tăng cường sức đề kháng. Tuy vậy, lúc bị cảm cúm và hệ miễn dịch suy giảm, ta mới nhớ mình phải ăn hoa quả hay uống trà gừng. Tương tự, chúng ta biết rằng, thể dục rất có lợi cho sức khỏe và giúp tăng cường hệ miễn dịch. Tuy nhiên, tôi có cảm giác phần lớn người trẻ tập gym với mục đích có hình thể đẹp mà thôi. Có lẽ chúng ta hành động như vậy vì muốn thấy kết quả ngay lập tức trong khi hành động ''phòng bệnh'' là một đầu tư dài hạn.
Theo cách tương tự, dịch virus Corona khiến ta hết sức lưu ý đến vệ sinh cá nhân. Rất nhiều người đang thay đổi hành vi vì nỗi lo dịch bệnh. Các mạng xã hội trong nước tràn ngập hình ảnh người dân đeo khẩu trang ở mọi nơi, mọi lúc. Nhưng tôi nhận thấy, người ta vẫn thiếu kiến thức về cách virus vận hành và lây lan. Ví dụ, trước khi nghỉ học do dịch virus, các học sinh tuổi teen của tôi đến lớp, ai cũng sợ sợ, đeo khẩu trang, thậm chí lên xuống bằng cầu thang vì sợ đi thang máy. Tuy vậy, trước bữa ăn tập thể ở trung tâm, họ vẫn không rửa tay dù hình thức lây nhiễm virus phổ biến nhất là do chạm phải những thứ ở nơi công cộng. Và tôi bàng hoàng khi thấy một học sinh làm theo bản năng một điều ngược đời. Em ấy tháo khẩu trang để hắt hơi ra khắp phòng học rồi đeo khẩu trang lại.
Thật vậy, chúng ta có không ít thói quen vệ sinh tồi tệ vì thiếu ý thức, kiến thức. Chúng ta gỉ mũi, cắn móng tay hay chạm vào mắt bằng tay bẩn. Chúng ta mang điện thoại vào nhà vệ sinh nhưng không bao giờ lau sạch màn hình. Chúng ta quên rửa tay trước bữa ăn hay sau khi chạm vào nắm cánh cửa, tiền mặt mặc dù đã có vô vàn bàn tay khác chạm vào (những tờ tiền chứa hàng trăm loại vi sinh vật, thậm chí cả những dấu vết của ma túy). Vì lười biếng, chúng ta rửa tay, đánh răng qua quýt cho xong và không thường xuyên thay ga trải giường, khăn tắm, bọt biển hay bàn chải đánh răng. Theo tôi, đó là do chúng ta coi vệ sinh cá nhân như một thủ tục phiền phức, chứ không phải là một đầu tư dài hạn cho sức khỏe của mình.
Bên cạnh đó, chúng ta vẫn có ý thức thấp về vệ sinh công cộng. Đây là một vấn đề nan giải ở Việt Nam, khiến nhiều khách du lịch nước ngoài cảm thấy bàng hoàng khi bắt gặp những hình ảnh xấu xí. Ví dụ: tiểu tiện ngay bên vệ đường, giải quyết nỗi buồn ở bụi rậm, xả thẳng xuống kênh... hay khi vào nhà vệ sinh, thấy người trước không dội nước hoặc ném giấy vào bồn cầu gây tắc nghẽn. Chúng ta đều biết, thực trạng nhà vệ sinh công cộng tại nhiều nơi chưa đạt chất lượng. Đó là chưa nói tới tình trạng xả rác bừa bãi nơi công cộng như: bãi biển, bờ hồ, kênh nước, các điểm du lịch... Mặc dù hành động này không thuộc về số đông nhưng nó để lại hình ảnh xấu xí trong mắt cộng đồng và du khách nước ngoài. Hơn nữa, nó có thể làm lây lan vi khuẩn. Nhổ nước bọt, nhả bã kẹo cao su, hắt hơi trước mặt người khác, ho mà không dùng tay che miệng là những việc nhỏ mà ai cũng đã chứng kiến bao lần. Những hành vi này phản ánh cách chúng ta ứng xử với không gian công cộng và coi thường những người xung quanh.
Một ví dụ phổ biến khác là khi nhu cầu và an toàn vệ sinh của khách hàng bị coi nhẹ. Bản thân tôi đã chứng kiến nhiều cảnh khó tin ở Việt Nam. Tôi sửng sốt khi mua bánh mỳ hay thanh toán ở quán ăn, bác chủ quán vừa đưa cho tôi tiền thừa vừa chạm vào thực phẩm mà không dùng găng tay. Hay khi tôi vào nhà vệ sinh ở nơi công cộng, thấy thiếu xà phòng và giấy vệ sinh. Nhiều quán ăn bình dân ở Việt Nam còn không có bồn rửa tay. Khi tôi bảo chủ quán mình muốn rửa tay trước khi ăn, nhiều người tròn mắt, ra vẻ bất ngờ như thể rửa tay là một yêu cầu bất thường. Dạy học ở Việt Nam trong suốt năm năm qua, tôi đã thấy một điều rất phổ biến và cũng khó hiểu: một đám đứa học sinh quây quần tại hành lang quanh một bình nước lọc và... uống chung cốc.
Người ta chắc phớt lờ các việc nhỏ nhặt như vậy do tư duy kiểu: ''Tao làm thế này từ xưa đến nay mà chưa thấy ai bị làm sao hết''. Tuy nhiên, trong khi khó có thể đảm bảo an toàn một cách hoàn toàn trước các dịch bệnh truyền nhiễm, ít nhất ta có thể giảm thiểu rủi ro bằng việc cải thiện ý thức và tư duy của mình về vấn đề vệ sinh.
Người Việt hay nói: "Trong cái rủi có cái may". Tôi hy vọng, nỗi lo dịch bệnh này là cơ hội để chúng ta thay đổi thói quen sinh hoạt, đặc biệt là tại nơi công cộng từ nay về sau.
Nhà văn Marko Nikolic
Theo VnExpress